Παρόλο που κάθε χώρα έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά, τα οποία προκύπτουν από τις διαφορετικές εμπειρίες τους, υπάρχουν επίσης κοινές τάσεις. Η παρούσα ενότητα συνοψίζει την κατάσταση σε ολόκληρη την Ευρώπη σε έξι βασικούς τομείς.
Συνδικάτα
Τα συνδικάτα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο σε όλες τις εξεταζόμενες χώρες, αν και το ποσοστό των εργαζομένων που είναι μέλη των συνδικάτων (πυκνότητα των συνδικάτων) ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό και η πυκνότητα δεν είναι η μόνη ένδειξη της ικανότητας των συνδικάτων να κινητοποιούν τους εργαζόμενους. Στα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη υπάρχουν πολλές ανταγωνιστικές συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες, συχνά διχασμένες για πολιτικούς λόγους, αν και οι ιδεολογικές διαφορές μπορεί να είναι σήμερα λιγότερο σημαντικές από ό,τι στο παρελθόν. Επιπλέον, πολλές συνομοσπονδίες περιλαμβάνουν ισχυρά μεμονωμένα συνδικάτα.
Συλλογικές διαπραγματεύσεις
Η συλλογική διαπραγμάτευση είναι ο τρόπος με τον οποίο οι εργαζόμενοι, μέσω των συνδικάτων τους, μπορούν να διαπραγματευτούν τους όρους και τις συνθήκες υπό τις οποίες απασχολούνται. Η κάλυψη, το ποσοστό των εργαζομένων των οποίων οι όροι και οι συνθήκες καθορίζονται από συλλογικές διαπραγματεύσεις, ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό στην Ευρώπη. Το ποσοστό αυτό αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία, διότι μια οδηγία της ΕΕ του 2022 απαιτεί από τις κυβερνήσεις να αναλάβουν δράση εάν η κάλυψη είναι κάτω από 80%. Το επίπεδο στο οποίο διεξάγονται οι διαπραγματεύσεις ποικίλλει επίσης, με ορισμένες συμφωνίες να καλύπτουν έναν ολόκληρο κλάδο, ενώ άλλες καλύπτουν μόνο έναν εργοδότη ή μερικές φορές μόνο μέρος ενός μόνο χώρου εργασίας.
Εκπροσώπηση στους χώρους εργασίας
Η εκπροσώπηση των εργαζομένων στους χώρους εργασίας διαδραματίζει βασικό ρόλο στην υπεράσπιση και προώθηση των συμφερόντων των εργαζομένων εκεί όπου εργάζονται. Οι δομές ποικίλλουν σε όλη την Ευρώπη, περιλαμβάνοντας τόσο την εκπροσώπηση μέσω τοπικών συνδικαλιστικών οργάνων όσο και μέσω συμβουλίων εργαζομένων - ή παρόμοιων δομών που εκλέγονται από όλους τους εργαζόμενους. Η πιο συνηθισμένη ρύθμιση είναι ότι ο νόμος προβλέπει τόσο συνδικαλιστικές δομές όσο και δομές τύπου συμβουλίου εργασίας ή συμβουλίου εργασίας. Ωστόσο, σε πέντε χώρες υπάρχουν μόνο συμβούλια εργασίας και, σε οκτώ χώρες, η εκπροσώπηση στους χώρους εργασίας γίνεται ουσιαστικά μέσω των συνδικάτων. Υπάρχουν επίσης σημαντικές διαφορές όσον αφορά τα καθήκοντα και τα δικαιώματα των εκπροσώπων στους χώρους εργασίας, όσον αφορά τον τρόπο επιλογής τους, την προστασία που έχουν, καθώς και τον ελεύθερο χρόνο, την κατάρτιση και άλλους πόρους που έχουν στη διάθεσή τους.
Εκπροσώπηση των εργαζομένων σε επίπεδο διοικητικού συμβουλίου
Η ύπαρξη εκπροσώπων των εργαζομένων στο υψηλότερο επίπεδο μιας εταιρείας - στο διοικητικό συμβούλιο ή, σε ορισμένες χώρες, στο εποπτικό συμβούλιο - δίνει στους εργαζομένους την ευκαιρία να έχουν κάποια επιρροή στη λήψη στρατηγικών αποφάσεων. Υπάρχει εκπροσώπηση των εργαζομένων σε επίπεδο διοικητικού συμβουλίου τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα σε 14 από τα 30 εξεταζόμενα κράτη και σε άλλα τέσσερα, όπου αυτή υπάρχει μόνο σε τμήματα του δημόσιου τομέα τους. Τα εθνικά κατώτατα όρια, πάνω από τα οποία απαιτείται εκπροσώπηση των εργαζομένων σε επίπεδο διοικητικών συμβουλίων, κυμαίνονται από 25-1.000, και ο αριθμός των θέσεων σε επίπεδο διοικητικών συμβουλίων που κατέχουν εκπρόσωποι των εργαζομένων κυμαίνεται από μόλις ένα έως το ήμισυ του συνόλου. Υπάρχουν επίσης διαφορές στον τρόπο επιλογής των εκπροσώπων των εργαζομένων, και σε μια χώρα, τις Κάτω Χώρες, τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου που επιλέγονται απέχουν πολύ από τα συμφέροντα των εργαζομένων.
Υγεία και ασφάλεια
Η διασφάλιση της διαβούλευσης και της ενημέρωσης των εργαζομένων σχετικά με την υγεία και την ασφάλεια στο χώρο εργασίας τους αποτελεί σημαντικό μέρος της διατήρησης της ασφάλειάς τους. Υπάρχουν δομές που παρέχουν εκπροσώπηση των εργαζομένων στον τομέα της υγείας και της ασφάλειας σε όλες τις χώρες που καλύπτονται. Ωστόσο, υπάρχουν διαφορές στον τρόπο οργάνωσης αυτής της εκπροσώπησης. Η δομή που συναντάται συχνότερα είναι ένας συνδυασμός εκπροσώπων των εργαζομένων σε θέματα υγείας και ασφάλειας με δικές τους αρμοδιότητες και μιας κοινής επιτροπής εργαζομένων/εργοδότη. Ωστόσο, άλλα κράτη έχουν μόνο κοινές επιτροπές, ορισμένα έχουν μόνο εκπροσώπους των εργαζομένων, ενώ σε άλλα το υπάρχον συμβούλιο εργαζομένων παίζει τον βασικό ρόλο. Υπάρχουν επίσης διαφοροποιήσεις ως προς τον τρόπο επιλογής των εκπροσώπων υγείας και ασφάλειας, τα κατώτατα όρια στα οποία πρέπει να συσταθούν τα όργανα και τις εξουσίες που διαθέτουν.
Εκπροσώπηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο
ΤαΕυρωπαϊκά Συμβούλια Εργασίας (ΕΣΕ ) και παρόμοιες δομές παρέχουν έναν μηχανισμό ενημέρωσης και διαβούλευσης με τους εργαζομένους σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με τους εκπροσώπους των εργαζομένων από τις ενδιαφερόμενες χώρες να συγκεντρώνονται σε ένα ενιαίο όργανο. Ο τρόπος λειτουργίας τους καθορίζεται σε συμφωνία με την ενδιαφερόμενη επιχείρηση. Ωστόσο, οι κανόνες που καθορίζουν ποιος διαπραγματεύεται αυτή τη συμφωνία καθορίζονται στην εθνική νομοθεσία και, σε γενικές γραμμές, αντικατοπτρίζουν τις υφιστάμενες δομές στις ενδιαφερόμενες χώρες.
Άλλοι σύνδεσμοι