Hoewel elk land verschillende kenmerken heeft, als gevolg van hun verschillende ervaringen, zijn er ook gemeenschappelijke trends. In dit hoofdstuk wordt de situatie in heel Europa op zes belangrijke gebieden samengevat.
Vakbonden
Vakbonden spelen een belangrijke rol in alle onderzochte landen, hoewel het percentage werknemers dat lid is van een vakbond (vakbondsdichtheid) sterk varieert, en dichtheid is niet de enige indicatie van het vermogen van vakbonden om werknemers te mobiliseren. De meeste Europese landen hebben meerdere concurrerende vakbondsfederaties, vaak verdeeld op politieke gronden, hoewel ideologische verschillen nu minder belangrijk zijn dan in het verleden. Bovendien bevatten veel confederaties machtige individuele vakbonden.
Collectief onderhandelen
Collectieve onderhandelingen zijn de manier waarop werknemers via hun vakbonden kunnen onderhandelen over de voorwaarden waaronder ze werken. De dekking, het percentage werknemers waarvan de arbeidsvoorwaarden door middel van collectieve onderhandelingen zijn vastgesteld, varieert sterk binnen Europa. Dit cijfer wordt steeds belangrijker omdat een EU-richtlijn uit 2022 regeringen verplicht actie te ondernemen als de dekking minder dan 80% is. Het niveau waarop wordt onderhandeld varieert ook: sommige overeenkomsten bestrijken een hele bedrijfstak, terwijl andere slechts één werkgever of soms slechts een deel van één werkplek bestrijken.
Vertegenwoordiging op de werkplek
De werknemersvertegenwoordiging op de werkplek speelt een belangrijke rol bij het verdedigen en bevorderen van de belangen van werknemers op de werkplek. De structuren variëren in Europa en omvatten zowel vertegenwoordiging via lokale vakbondsorganen als via ondernemingsraden - of vergelijkbare structuren die door alle werknemers worden gekozen. De meest voorkomende regeling is dat de wet voorziet in zowel vakbonds- als ondernemingsraad- of ondernemingsraadachtige structuren. In vijf landen zijn er echter alleen ondernemingsraden en in acht landen verloopt de vertegenwoordiging op de werkplek voornamelijk via de vakbonden. Er zijn ook aanzienlijke verschillen in de taken en rechten van de werknemersvertegenwoordigers wat betreft de manier waarop ze worden gekozen, de bescherming die ze krijgen en de vrije tijd, opleiding en andere middelen waarover ze beschikken.
Werknemersparticipatie op bestuursniveau
Werknemersvertegenwoordigers op het hoogste niveau in een bedrijf - in de raad van bestuur of, in sommige landen, in de raad van commissarissen - geven werknemers de kans om enige invloed uit te oefenen op de strategische besluitvorming. In 14 van de 30 onderzochte landen is er werknemersvertegenwoordiging op bestuursniveau in zowel de private als de publieke sector en in nog eens vier landen is dit alleen in delen van de publieke sector het geval. De nationale drempels waarboven werknemersvertegenwoordiging op bestuursniveau vereist is, variëren van 25-1.000, en het aantal bestuurszetels dat in handen is van werknemersvertegenwoordigers varieert van slechts één tot de helft van het totaal. Er zijn ook verschillen in de manier waarop werknemersvertegenwoordigers worden gekozen en in één land, Nederland, staan de gekozen bestuursleden ver af van de belangen van de werknemers.
Gezondheid en veiligheid
Ervoor zorgen dat werknemers geraadpleegd en geïnformeerd worden over gezondheid en veiligheid op hun werkplek is een belangrijk onderdeel van hun veiligheid. In alle onderzochte landen bestaan structuren voor werknemersvertegenwoordiging op het gebied van gezondheid en veiligheid. Er zijn echter verschillen in de manier waarop deze vertegenwoordiging is georganiseerd. De structuur die het vaakst wordt aangetroffen, is een combinatie van werknemersvertegenwoordigers op het gebied van gezondheid en veiligheid met eigen bevoegdheden en een gezamenlijk werknemers-/werkgeverscomité. Andere landen hebben echter alleen gemengde comités, sommige hebben alleen werknemersvertegenwoordigers, terwijl in andere landen de bestaande ondernemingsraad de belangrijkste rol speelt. Er zijn ook verschillen in de manier waarop gezondheids- en veiligheidsvertegenwoordigers worden gekozen, de drempels waarop organen moeten worden opgericht en de bevoegdheden die ze hebben.
Vertegenwoordiging op Europees niveau
Europese ondernemingsraden (EOR's) en vergelijkbare structuren bieden een mechanisme om werknemers op Europees niveau te informeren en te raadplegen, waarbij werknemersvertegenwoordigers uit de betrokken landen in één orgaan zijn samengebracht. De manier waarop ze functioneren is vastgelegd in een overeenkomst met het betreffende bedrijf. De regels die bepalen wie over deze overeenkomst onderhandelt, zijn echter vastgelegd in de nationale wetgeving en weerspiegelen over het algemeen de bestaande structuren in de betrokken landen.
Andere links